“… Văn hóa không chỉ là nghệ thuật, là biểu diễn, là văn học, mà văn hóa còn là tâm thức của con người, là hạnh phúc của mỗi dân tộc. Trong du lịch, văn hóa là tinh hoa, là trí tuệ tầm cao, nó chứa đựng cả giá trị vật chất và tinh thần. Chủ đề hội thảo Văn hóa với du lịch trong thế giới hội nhập không mới, nhưng nếu nhìn từ tư duy của thời kỳ hội nhập thì mới và cần thiết”. 
 

 

Đó là một phần dẫn nhập của GS-TS Trình Quang Phú, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển Phương Đông, tại hội thảo quốc tế với chủ đề Văn hóa du lịch trong thế giới hội nhập do Viện Nghiên cứu phát triển Phương Đông phối hợp với UBND tỉnh Phú Yên, Trường đại học quốc gia Văn hóa Moscow, Trường đại học Văn hóa TP Hồ Chí Minh và Trung tâm Nghiên cứu ứng dụng năng lượng sinh học vừa tổ chức.

Đa dạng loại hình du lịch văn hóa

Du lịch cộng đồng


Du lịch sinh thái đồng quê


Du lịch bảo tàng


Du lịch tâm linh

Không khó để so sánh, đối chiếu, tìm ra mối quan hệ giữa văn hóa và du lịch. Cũng có thể khẳng định trong du lịch mang yếu tố văn hóa đậm nét và sâu sắc. Theo TS Phạm Từ, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch Việt Nam, bản chất của du lịch là văn hóa. TS Từ phân tích: Du lịch là đi chơi, thăm thú, tìm hiểu một nền văn hóa khác lạ để trải nghiệm, nghỉ ngơi, không làm kinh tế. Du lịch là nghề chơi - chơi nhưng cũng lắm công phu! Lấy văn hóa để tiếp đãi văn hóa! Sản phẩm quan trọng của du lịch là du lịch văn hóa. Không có sản phẩm du lịch nào không mang nội dung, không thể hiện bản sắc văn hóa dân tộc. Còn theo cách nói của nhà văn, nhà phê bình văn học Lê Quang Trang thì: “Du lịch là hành động đỉnh cao của văn hóa”.

Thực tế cho thấy, ngành Du lịch Việt Nam phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, thu hút hàng chục triệu lượt khách quốc tế và nội địa là nhờ vào phát triển sản phẩm trên nguồn tài nguyên văn hóa, nhân văn giàu có. Nhiều loại hình du lịch văn hóa được định hình và phát triển, như: Du lịch di sản, du lịch lễ hội, du lịch văn hóa ẩm thực, du lịch bảo tàng, du lịch sinh thái đồng quê… Đó là hệ thống di sản (vật thể và phi vật thể) có giá trị tinh thần tầm quốc gia và nhân loại. Chương trình du lịch “Con đường di sản miền Trung” được phát động và tổ chức thành công tại Việt Nam từ những năm cuối của thế kỷ trước, xuất phát từ Quảng Nam là một ví dụ điển hình.

Việt Nam cũng là quê hương của các lễ hội và du lịch lễ hội đã trở thành 1 trong 6 nội dung trong Chương trình hành động quốc gia giai đoạn đầu thiên niên kỷ mới. Bảo tàng là điểm đến hấp dẫn của du khách. Trên thế giới đây là loại hình du lịch “sang trọng” bậc nhất. Đến với bảo tàng là đến với cả tinh hoa của nhân loại được lưu giữ và truyền bá. Gần đây, những người làm du lịch Việt Nam quan tâm và khai thác mạnh hơn lĩnh vực văn hóa ẩm thực. Du lịch là đi chơi, nhưng chơi xong phải ăn uống, mà ăn uống là cả một nghệ thuật từ cách nấu món cho đến cách dùng của thực khách. Đã từng có đề xuất đưa Việt Nam là điểm đến của thế giới về du lịch ẩm thực, là “bếp ăn” của thế giới.

Đối với Phú Yên, di sản văn hóa cũng là nguồn tài nguyên dồi dào có thể phát triển thành những sản phẩm du lịch độc đáo. Cả tỉnh hiện có 20 di tích danh thắng, 3 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia (lễ hội cầu ngư, bài chòi, nghệ thuật trình diễn trống đôi cồng ba chiêng năm). Theo ThS Nguyễn Hoài Sơn, Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH-KT Phú Yên, đây chính là nền tảng, tài nguyên quý để hình thành các sản phẩm du lịch văn hóa, chưa kể Phú Yên còn là vùng đất được biết đến với di sản văn hóa đá, mà biểu tượng nổi tiếng là: núi Đá Bia, gành Đá Đĩa, đàn đá kèn đá Tuy An…

Văn hóa với du lịch Việt Nam trong tiến trình hội nhập

Mở cửa và hội nhập quốc tế là quy luật, nguyên tắc sống còn để phát triển và tạo nên sự bình đẳng giữa các quốc gia. Những kết quả do hội nhập quốc tế mang lại đã mở ra nhiều cơ hội cho nhiều quốc gia, nhất là các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Cơ hội lớn nhưng thách thức cũng lớn, đặc biệt là vấn đề “giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc ở mỗi quốc gia”.
 

Thực tế những năm gần đây cho thấy, yếu tố thành công của du lịch Việt Nam có được là do đã và đang khai thác hiệu quả các giá trị đặc sắc của văn hóa dân tộc đưa vào trong kinh doanh du lịch. Thông qua hoạt động du lịch; sự giao lưu, giao thoa giữa các dòng du khách nội địa và quốc tế với cư dân bản địa đã cho ra đời một loại hình sản phẩm văn hóa đặc trưng đó là những sản phẩm du lịch. Sản phẩm du lịch là những sản phẩm văn hóa phục vụ các đối tượng du khách khác nhau. Khi đưa các sản phẩm văn hóa vào trong kinh doanh du lịch sẽ tạo nên các sản phẩm du lịch. TS Dương Văn Sáu (Trường đại học Văn hóa Hà Nội), phân tích: “Văn hóa du lịch chính là phương pháp để giải bài toán cung - cầu của du lịch Việt Nam trong tiến trình hội nhập. Do vậy, văn hóa du lịch chính là sản phẩm của văn hóa Việt Nam trong quá trình hội nhập, toàn cầu hóa hiện nay. Văn hóa có ý nghĩa quyết định trong các mối quan hệ giữa các cá nhân và cộng đồng, giữa các quốc gia trên thế giới
trong tiến trình toàn cầu hóa bởi vì bản chất của toàn cầu hóa chính là sự giao thoa mọi mặt của đời sống xã hội. Trong nền kinh tế tri thức, mọi sản phẩm đều chứa đựng hàm lượng trí tuệ và hàm lượng văn hóa cao. Do vậy có thể nói, mỗi sản phẩm do con người tạo ra trong giai đoạn hiện nay đều là một sản phẩm văn hóa, trong đó có sản phẩm du lịch.
 

Trong tiến trình hội nhập, toàn cầu hóa, hơn lúc nào hết vấn đề văn hóa với du lịch không còn “đóng khung” của mỗi quốc gia mà nó phải được hòa nhập và tiếp biến một cách hợp lý. Xây dựng phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ hội nhập, như Đảng và Nhà nước ta xác định: “…Chủ động đón nhận cơ hội phát triển, vượt qua các thách thức để giữ gìn hoàn thiện bản sắc văn hóa dân tộc, hạn chế, khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực, mặt trái của toàn cầu hóa”.