Trong hoạt động du lịch, sự đa dạng, phong phú, sinh động của văn hóa là yếu tố quan trọng để thu hút du khách. Văn hóa trong du lịch không chỉ là các giá trị văn hóa vật chất, tinh thần mà còn là cách ứng xử văn minh, tạo ra một môi trường du lịch thân thiện, an toàn. Những năm gần dây, văn hóa ứng xử trong du lịch đã được các ban, ngành và các địa phương chú trọng, tạo được tác động tích cực đến kết quả hoạt động du lịch.

Dịp lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Thành phố Vinh vừa qua, tôi gặp ông Nelson James Russell – một giáo viên người Mỹ đang có chuyến công tác tại Trung tâm Anh ngữ quốc tế ASEM lúc ông đang cùng một cộng sự người Việt Nam đi dạo trên vỉa hè đường Trần Phú. Sau vài câu chào hỏi làm quen, tôi hỏi: “Điều gì ở Thành phố Vinh làm ông thấy ấn tượng nhất?”. Thân thiện, mến khách là những gì mà ông Russell dành để nói về người dân Thành phố Vinh. Cùng với mức sống ngày được nâng lên, đời sống văn hóa – tinh thần của người dân thành phố cũng được cải thiện rất nhiều, theo đó văn hóa ứng xử nói chung và ứng xử với khách du lịch nói riêng cũng có nhiều chuyển biến tích cực. 
 
Ông Bùi Quang Phương – Trưởng phòng VH – TT Thành phố Vinh cho biết: “Hiện nay trên địa bàn Thành phố có nhiều danh lam thắng cảnh hấp dẫn như: Lâm viên núi Quyết và Phượng Hoàng Trung Đô, Tượng đài Bác Hồ và Quảng trường Hồ Chí Minh, Đền Hồng Sơn, chùa Cần Linh, Thành cổ Vinh… Ngoài ra, Vinh còn là điểm dừng chân của nhiều du khách khi đi tham quan, nghỉ dưỡng ở những điểm du lịch ở các vùng phụ cận như Khu di tích Kim Liên, biển Cửa Lò, đền Hoàng Mười, biển Thiên Cầm… Được định hướng trở thành một trong những trung tâm du lịch của vùng Bắc Trung bộ, các ban, ngành liên quan của thành phố đã có nhiều nỗ lực để nâng cao nhận thức về văn hóa du lịch. Hàng năm, phòng VH-TT thành phố phối hợp với phòng Nghiệp vụ du lịch – Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Trung tâm thông tin, xúc tiến du lịch tổ chức từ 3-4 buổi tập huấn cho các nhà hàng, khách sạn, công ty kinh doanh du lịch và cán bộ văn hóa các phường, xã về nghiệp vụ, văn hóa du lịch, trong đó nội dung về ứng xử với du khách được đặc biệt chú trọng”. 
 
Quảng trường Hồ Chí Minh là một trong những điểm du lịch chính của Thành phố Vinh. Du khách đến đây, ngoài tham quan, thường ghé vào các cửa hàng băng đĩa nhạc để mua những đĩa hát Dân ca xứ Nghệ hay các bài hát về Nghệ - Tĩnh. Anh Nguyễn Võ Ấn – chủ một cửa hàng băng đĩa nhạc ở đường Hồ Tùng Mậu cho biết: “Vào dịp hè, mỗi ngày cửa hàng của tôi có khoảng 50- 60 khách du lịch ngoài tỉnh đến mua sắm. Những năm gần đây, năm nào cán bộ văn hóa của phường cũng đến các cửa hàng dọc tuyến đường này để tuyên truyền, nhắc nhở những người bán hàng như chúng tôi ứng xử văn minh, lịch sự với khách du lịch, không phân biệt giá bán giữa khách hàng là người Nghệ và khách du lịch các tỉnh, thành khác. Chúng tôi cũng ý thức rằng chỉ có văn minh, lịch sự trong kinh doanh, giao tiếp mới tạo được ấn tượng tốt đẹp với khách hàng nói chung và khách du lịch nói riêng, từ đó công việc kinh doanh mới thuận lợi”. 
 
Còn với Thị xã biển Cửa Lò – điểm du lịch trọng điểm của tỉnh, tuy đã hết mùa du lịch nhưng những ấn tượng tốt đẹp về một điểm du lịch văn minh, thân thiện vẫn đọng lại trong lòng nhiều du khách gần xa. Đã từng phải trả giá vì kiểu kinh doanh “ăn xổi”, “chụp giật” của nhiều ki ốt, nhà hàng, khách sạn trên địa bàn, các cấp chính quyền, ban, ngành Thị xã Cửa Lò rất trăn trở và đề ra nhiều biện pháp để thu hút và giữ chân du khách, trong đó chú trọng tới văn hóa ứng xử. 
 
Điểm nhấn đầu tiên là thị xã đã xây dựng kế hoạch và chỉ đạo các địa phương, cơ quan, đơn vị tập trung cao độ công tác tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện chủ trương 5 không (không nâng ép giá; không chèo kéo đeo bám khách; không tẩm quất, bán hàng rong; không làm tổn hại môi trường; không làm mất ANTT). 
 

 
Cùng với các biện pháp hành chính, thị xã còn chú trọng tổ chức các lớp tập huấn về văn hóa ứng xử và một số kinh nghiệm làm du lịch của các địa phương khác cho những lao động trực tiếp làm du lịch dịch vụ trên địa bàn. Đặc biệt, trong mùa du lịch 2013 vừa qua, thị xã đã xây dựng điểm 6 nhà hàng văn minh để tạo điểm nhấn cho du lịch Cửa Lò. Các nhà hàng được chọn làm điểm phải đảm bảo các tiêu chí: đội ngũ nhân viên phục vụ được đào tạo chuyên môn bài bản, thái độ phục vụ nhiệt tình, có văn hóa; các dịch vụ đảm bảo chất lượng; có bảng niêm yết giá công khai và không được nâng ép giá, không gây tổn hại đến môi trường; cơ sở vật chất, công tác an ninh luôn được đảm bảo… Từ đó tạo nên một “phong trào kinh doanh văn minh” giữa các nhà hàng, khách sạn. Chính điều này đã tạo ấn tượng ngày càng tốt đẹp hơn đối với du khách. 8 tháng đầu năm 2013 đã có gần 2 triệu lượt khách du lịch đến Cửa Lò, trong đó khách lưu trú gần 1,3 triệu lượt, doanh thu từ các hoạt động du lịch ước đạt gần 1.250 tỷ đồng. 

 
Đền Vua Mai - Nghệ An


Chùa Đại Tuê - Nghệ An
 

Huyện Nam Đàn, ngoài Khu di tích Kim Liên, những năm gần đây, huyện đã phát triển thêm nhiều điểm du lịch khác như đền Vua Mai (Thị trấn Nam Đàn), chùa Đại Tuệ (xã Nam Anh)… mà ở đó có sự tương tác giữa du khách và người dân địa phương. Theo ông Hồ Anh Mai – Trưởng phòng Văn hóa – Thông tin huyện Nam Đàn, thời gian qua, phòng Văn hóa đã tổ chức tập huấn cho cán bộ văn hóa và tham mưu cho UBND các địa phương trên tuyên truyền, giáo dục cho người dân ứng xử có văn hóa với khách du lịch, chấn chỉnh tình trạng “chặt chém” trong dịch vụ giữ xe, bán đồ lưu niệm và các hình thức cờ bạc trong hoạt động lễ hội. 
 
Đối với khách du lịch, ngoài việc muốn hòa mình vào thiên nhiên, chiêm ngưỡng vẻ đẹp của danh lam, thắng cảnh hay khám phá và tìm hiểu các di tích, du khách còn muốn tìm hiểu nét đẹp văn hóa đặc trưng ở các điểm đến. Văn hóa ứng xử với du khách là điều quyết định việc du khách có muốn quay lại lần sau hay không. Vì vậy, một địa phương có điểm du lịch, dù còn nghèo về kinh tế nhưng cộng đồng người dân ở địa phương đó không thể “nghèo” văn hóa, không thể thiếu lịch sự, không thể thiếu văn minh… Xây dựng và giữ gìn nét đẹp riêng trong ứng xử, trong giao tiếp với khách du lịch có vai trò rất trọng trong việc tạo hình ảnh đẹp về vùng đất và con người xứ Nghệ.